□ ءتىلشىمىز سۇڭ جۇنفاڭ
كۇزگى كۇنگى تارباعاتايدىڭ زەڭگىر اسپانىندا بۇلتتار قالىقتاپ،تۇنىق اۋاسى جانىڭىزدى جادىراتادى. ارايلى تاڭنىڭ شۇعىلاسى شاربى بۇلتتان ءوتىپ، شەكاراداعى شاعىن قالاشىقتىڭ بايتاق دالاسىنا توگىلگەندە باقتى وتكەلى تاعى دا ءبىر قاربالاس كۇندى قارسى الدى. قاز-قاتار تىزىلگەن ۇلكەن جۇك اۆتوموبيلدەرى شەكارالىق تەكسەرۋدى كۇتۋدە؛ ساۋداگەرلەردىڭ ءجىتى باسقان اياقتارىنان كوتەرىلگەن سەلدىر شاڭ تاڭعى شۋاققا ءسىڭىپ جاتتى؛ ساياحاتشىلار ىركەس-تىركەس جىبەك جولى مادەنيەت تاۋارلارى قالاشىعىنا بارىپ، باعاسى ارزان تاۋارلاردى تاڭداۋدا....
70 جىل سىناپتاي سىرعىپ، قاس-قاققانشا وتە شىقتى، ۋاقىت دوڭعالاعى دامىلسىز زىرلاۋدا، ايماعىمىز سىرتقا ەسىك اشۋ جولىندا باستان-اياق نىق قادام تاستاپ، ءاربىر دامۋ ورايىن قولدان جىبەرمەدى. «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» قۇرىلىسىنىڭ اسقاق دابىلىنا ىلەسە، ايماق جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىندەگى وزەكتى رايون قۇرىلىسىن تياناق ەتىپ، جاعراپيالىق ورىن، بايلىق ەرەكشەلىگىن تياناق ەتىپ، «بەيبىت سەلبەسۋ، اشىق، سيىسىمدى بولۋ ، ءوزارا ۇيرەنۋ، ءبىر-بىرىنەن ۇلگى الۋ، ءوزارا تيىمدىلىك جەتكىزىپ، تەڭ يگىلىككە كەنەلۋ» سىندى جىبەك جولى رۋحىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، ەسىك اشۋ اياسىن ۇزدىكسىز كەڭەيتىپ، ەسىك اشۋ جۇلگەسىن ساپالىلاندىرىپ، سىرتقا ەسىك اشۋدان تىڭ تابىستارعا قول جەتكىزدى.
ورايدى مىقتى يگەرىپ، دامۋ جوباسىن جاسادى
— 2009-جىلدان 2019-جىلى 6-ايعا دەيىن باقتى وتكەلىنىڭ يمپورت-ەكسپورت جالپى قۇنى 7 ميلليارد 864 ميلليون امەريكا دوللارىنا، وتكەلدىڭ زات وتكىزۋ مولشەرى ءبىر ميلليون 500 مىڭ 400 تونناعا جەتتى.
— 6-ايدىڭ 18-كۇنىنەن 8-ايدىڭ 15-كۇنىنە دەيىن باقتى جۇڭگو-قازاقستان شەكارا حالىقتارى ءوزارا ساۋدا بازارىنداعى جالپى ادام سانى 89 مىڭ ادام رەتكە، ساۋدا جالپى سوماسى 25 ميلليون 145 مىڭ يۋانعا جەتتى. مۇنىڭ ىشىندە، جىبەك جولى مادەنيەت تاۋارلارى قالاشىعىنىڭ ساۋدا جالپى سوماسى 16 ميلليون 418 مىڭ يۋانعا؛ باقتى جۇڭگو- قازاقستان شەكارا حالىقتارى ءوزارا ساۋدا بازارىنىڭ زات كىرگىزۋ مولشەرى 4126.45 توننا بولىپ، ساۋدا جالپى سوماسى 8 ميلليون 727 مىڭ يۋانعا جەتتى.
9-ايدىڭ 13-كۇنى شاۋەشەك جىبەك جولى مادەنيەت تاۋارلارى قالاشىعى قاربالاس كۇيگە ءتۇستى: قوجايىن، دۇكەن قىزمەتكەرلەرى زات كىرگىزۋمەن، زات تىزۋمەن قاربالاس، بال، قانت-كامپيت، جۋىنۋ بۇيىمدارى....كوزدىڭ جاۋىن الاتىن تاۋارلار ساياحاتشىلاردى وزىنە باۋرادى.
حايلي-ىر ساۋدا دۇكەنى وسى اراعا تۇڭعىش توپتا ىرگە تەپكەن ساۋدا دۇكەندەرىنىڭ ءبىرى، قوجايىنى ساۋ يۇيحۋا شاندۇڭ ولكەسىنىڭ ۋيفاڭ دەگەن جەرىنىڭ ادامى، بيىل 3-ايدا شاۋەشەككە ساياحاتتاي كەلگەندە، شەكارا حالىقتارى ءوزارا ساۋدا بازارىنىڭ ساياساتىن ۇعىسقاننان كەيىن، وسى اراعا كەلىپ دۇكەن اشۋعا بەكيدى. «تارباعاتايدىڭ جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونىنداعى وزگەشە باۋراۋ قۋاتى مەن ۇكىمەتتىڭ ءتۇرلى ءتيىمدى ساياساتتارىنا قىزىعىپ، جىبەك جولى مادەنيەت تاۋارلارى بازارىنان دۇكەن اشۋعا بەكىدىم » دەدى ساۋ يۇيحۋا.
جەل وڭىنان كەلسە جەلكەن جايىپ،تولقىن جارىپ ەرلىكپەن العا تارتۋعا بولادى. وزگەشە وڭىرلىك باسىمدىق ايماعىمىزدى باتىسقا ەسىك اشۋدىڭ تەرەزەسىنە اينالدىردى. ايماق «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» قۇرىلىسى سىندى وسى ءبىر ىلۋدە ءبىر كەزىگەتىن ماڭىزدى ورايدى مىقتى يگەرىپ، جوعارى ساپالى دامۋدى وزەكتى رايون قۇرىلىسىمەن ۇشتاستىرىپ، قازاقستاننىڭ شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ جوعارى قاتتامداعىلارىمەن كەزدەسۋ مەحانيزمىن ورناتىپ، كاسىپورىنشىلار ساۋدا تالقى مىنبەرى، ساۋداگەر شاقىرۋ، تانىستىرۋ جينالىسى سياقتى ەكونوميكا-ساۋدانى جەبەۋ تۇعىرىن قۇرىپ، «ەكونوميكالىق سەلبەستىك ەسكەرتپە حاتى»، «اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرى ساۋدا كەلىسىمى»، «ءۇش كۇندىك ۋيزاسىز ءوزارا ساۋدا كەلىسىمى» سياقتى سەلبەستىك كەلىسىمدەرىن ارت-ارتىنان جاساسىپ، رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتىپ، ەسىكتى ايقارا اشىپ، ۇدەرە العا تارتىپ، سىرتقا ەسىك اشۋدىڭ جاڭا جوباسىن جاسادى.
«قۇرىلعىلاردى تۇتاستىرۋ»دان سۇبەلى ناتيجە جاراتىلدى
2013-جىلى باس شۋجي شي جينپيڭ مىنالاردى اتاپ كورسەتتى: «جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى» ن قۇرۋدا سەلبەستىك ۇلگىسىندە جاڭالىق اشىپ، «بەستى تۇتاستىرۋ» قۇرىلىسىن (ساياساتتى سايكەستىرۋ، قۇرىلعىلاردى تۇتاستىرۋ، ساۋدانى ىركىلىسسىزدەندىرۋ، قارجىنى اينالىمعا سالۋ، حالىق تىلەگىن توعىستىرۋ) كۇشەيتۋ كەرەك.
جۋىقتاعى جىلداردان بەرى، ايماعىمىز وڭىرلىك جانە وتكەلدىك باسىمدىقتى تياناق ەتىپ، «قۇرىلعىلاردى تۇتاستىرۋ» دى جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىنىڭ وزەكتى رايون قۇرىلىسىن بەلسەنە ىلگەرىلەتۋدىڭ شىعار ءتۇيىنى ەتىپ، نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىسىن كەمەلدەندىرۋمەن بىرگە، ايماعىمىزدىڭ ۇلاسپاۋ، كولىك قاتىناماۋ، ۇلاسقانىمەن كولىك قاتىناماۋ، كولىك قاتىناعانىمەن ىركىلىسسىز بولماۋ سىندى دامۋعا «توسالعى بولعان» ماسەلەلەردى كۇش سالا شەشىپ، تۇتاسپاعان جول بولەكتەرىن الدىمەن اشىپ، تار جول بولەكتەرىن ىركىلىسسىزدەندىرىپ، جولدىڭ تۇتاسۋ ورەسىن جوعارىلاتىپ، تۇتاستىرۋ ارقىلى دامۋدى جەبەۋگە تاباندى بولدى.
باقتى وتكەلىندەگى جاڭادان سالىنعان بىرلەسىپ تەكسەرۋ زالى مەن اۆتوكولىك تەكسەرۋ زالى، كەدەن H986 تەكسەرۋ ورتالىعى، شيحۋ قالاسىنداعى بەييۋانچۇن زات اينالىمى باقشاسىنىڭ قۇرىلىپ ىسكە قوسىلۋى، شەكارا حالىقتارى ءوزارا ساۋدا بازارى ساۋداسىنىڭ تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەۋى، «زەردەلى كەدەن» قۇرىلىسىنىڭ اياقتالۋى ساياحاتشى، زات، اۆتوكولىكتەردىڭ كەدەننەن ءوتۋ ونىمدىلىگىن جاپپاي جوعارىلاتتى.
شاۋەشەك اۋەجايى كەڭەيتىپ سالىنىپ اينالىمعا ءتۇستى، شيحۋ ارميا-حالىق ورتاق پايدالاناتىن اۋەجايى مەن قوبىقسارى اۋەجايىنىڭ العاشقى مەرزىمدىك قىزمەتى جەدەل جۇرگىزىلۋدە، تارباعاتايدان شينجياڭنىڭ سىرتىنا قاتىنايتىن اۋە لەنياسىندا تىڭ ناتيجەلەر جاراتىلدى؛ قارامايلى-شاۋەشەك جوعارى قارقىندى تاس جولى، كۇيتۇن ـ التاي جوعارى قارقىندى تاس جولى، ليانيۇنگاڭ-قورعاس جوعارى قارقىندى تاس جولى سياقتى نەگىزگى تاس جولداردى وزەك ەتكەن تاس جول قاتىناس تورابى قالىپتاستى.
5-ايدىڭ 30-كۇنى قارامايلى- شاۋەشەك تەمىر جولى تۇتاس شينجياڭنىڭ تەمىر جول تورابىنا تۇتاسىپ، شاۋەشەك-اياكوز تەمىر جولىنىڭ العاشقى مەرزىمدىك قىزمەتى ءتارتىپتى ىلگەرىلەتىلۋدە. ايماقتىق ساياسي كەڭەس قىزمەت كوميتەتىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى، قارامايلى-شاۋەشەك تەمىر جولىنىڭ دايارلىق جۇمىسىنا باسشىلىق ەتۋ گرۋپپاسى كەڭسەسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ما شۋە-ۋدىڭ تانىستىرۋىنشا، شاۋەشەك-اياكوز تەمىر جولى سالىنسا، جۇڭگودان ەۆروپاعا دەيىنگى قۇرلىقتىق جول شامامەن 1000 كيلومەتر قىسقارىپ، ورتا ازيا مەن ەۆروپا ەلدەرىن ەلىمىزدىڭ ىشكى قۇرلىق وڭىرلەرىمەن تۇتاستىراتىن ەڭ جاقىن جاڭا جولعا اينالىپ، ايماعىمىزدىڭ سىرتقا باعىتتالعان ەكونوميكاسىنىڭ دامۋى جونىنەن ماڭىزدى ءمان الادى ەكەن.
ەڭبەگى باردىڭ، ونبەگى بار دەگەندەي،نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىسىنىڭ ۇزدىكسىز كەمەلدەنىپ، تاس جولدار ىركىلىسسىزدەنىپ، اۋە لەنياسى كوبەيىپ، قارامايلى-شاۋەشەك تەمىر جولى اينالىمعا تۇسۋىنە ساي، ايماعىمىزدىڭ شىعىسپەن جالعاسىپ، باتىسقا شىعارۋ، وڭتۇستىكپەن تۇتاسىپ، سولتۇستىككە كەڭەيتۋ وڭىرلىك باسىمدىعىن بارىنشا كورنەكتىلەندىرىپ، «جولدى ىركىلىسسىزدەندىرىپ، قۇرىلعىلاردى تۇتاستىرۋ» ايماعىمىزدىڭ سىرتقا باعىتتالعان ەكونوميكاسىن دامىتۋدىڭ مىعىم قوزعالىتقىشىنا اينالدى.
كوتەرىلسە كوك تولقىن كەڭەيەدى جاعالار،كوتەرىلسە سامال جەل جايادى جەلكەن كەمەلەر. «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» شىعىس جەلىنىڭ دەمەۋىندە ايماعىمىز جەلكەنىن جايىپ، جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايون قۇرىلىسىنىڭ «نازىك كارتيناسى» ن ويداعىداي سالۋ بەكىمىنە كەلىپ، ايماعىمىزدىڭ سىرتقا باعىتتالعان ەكونوميكاسىن دامىتۋدىڭ تىڭ جورىعىن باستادى.
رەداكتورى : ارداق كامالقان قىزى
تورابىمىزدان ماقالا كوشىرەتىن بولساڭىز، توراپ اتىن بەرىپ قويۋدى ۇمىتپاڭىز، بولماسا زاڭدىق جاۋاپكەرلىگىن قۋزاستىرامىز.
مىسالى: «تارباعاتاي اقپارات تورابىنان» الىندى