جاقسىلىقتىڭ اۋىلى

بەيىمبەت مايلين   (قازاقستان)

_ جاقسىلىق-اۋ، ءشوپتى ەكەۋىمىز بىرىگىپ شاپساق قايتەدى؟ سەندە ءبىر پار وگىز بار، مەندە انا تايوگىز بار، سالقام اربالاردى قۇراستىرىپ تاسىپ الارمىز،-دەپ   مەرگەنباي جاقسىلىقتىڭ جانىنا تامان كەلىپ وتىردى.

قوس جالتىردىڭ باسىندا وتىرعان 20 شاقتى ءۇي بار. ساۋلەتتى اق ۇيلەر بىروڭكەيلەنىپ كولدىڭ كۇن باتىس جاعىنا قونعاندا، كىلەڭ قارا ۇيلەر سۇرىپتالىپ اقسۋاتتىڭ ناق باسىندا وتىر. ەكى اۋىلدىڭ   اراسى شاقىرىمعا تولار-تولماس،  اۋىلدىڭ اراسىندا جۇرگەن قىدىرمالار، كەلگەن-كەتكەن كىسىلەر  ەكى اۋىلعا دا كورىنىپ تۇرادى.

كىلەڭ قارا ءۇيدىڭ ورتا شەنىندەگى جاقسىلىقتىڭ ءۇيى. جاقسىلىق كەدەيلەردىڭ ىشىندەگى ەتى ءتىرىسى. ازداپ حات تانيدى.   «اۋىل ءتىلىن» الىپ وقىپ تۇرادى. «اۋىل تىلىندە» «سۇراۋ-جاۋاپ»   ءبولىمى اشىلعان سوڭ، مەن دە سۇراپ كورەيىنشى دەپ جاقسىلىق باسقارماعا ءبىر-ەكى سۇراۋ جىبەرگەن. ارتىنشا بولماي، گازەتتە سۇراۋىنا تولىق جاۋاپ باسىلىپ شىقتى. ول سۇراۋ بايلارمەن جەر تالاسى جونىندە ەدى. گازەتتەگى باسىلعان جاۋاپتى قولدانىپ، جەر مەكەمەسى ارقىلى ىزدەنىپ، تالاس ماسەلەنى جاقسىلىق وزدەرىنىڭ پايداسىنا شەشتىرگەن. سودان بەرى جاقسىلىقتىڭ گازەتكە قانداي قۇمارلىعى ارتسا، اۋىلىنداعى كەدەيلەردىڭ دە جاقسىلىققا سونداي سەنىمى ارتتى. جۇمىستان قولدارى بوسادى دەگەنشە، جاقسىلىقتىڭ ءۇيىنىڭ جانىنا جينالىسادى:

_ جاقسىلىق،  گازەتىڭ  نە   ايتادى؟

جاقسىلىق گازەت وقىسا، ءبارى دە تىنا قالىپ، تىڭداپ بولىپ:

_ ىپ-ىراس-اۋ، وسىنىڭ ءبارى دە ەلدە بار. مالايدىڭ اقىسىن جەمەيتىن باي جوق. الاڭعاسار دەگەن بالانى 5 جىلداي قۇلدانىپ، كارىم بيىل ءبىر تيىن بەرمەستەن قۋىپ جىبەرىپ وتىر عوي.

_ وسىنى گازەتكە جازسا قايتەر ەدى؟

_ جازسا قايتسىن، الاڭعاساردىڭ اقىسىن الىپ بەرەدى…-ءبارى بىردەن شۋلايدى:

_ جاقسىلىق، جاز گازەتكە، انا بالاعا وبال بولدى دە. كارىم دەگەن نيكالاي كەزىندە 6 جىل ءبي بولعان كىسى ەدى دە. كارىمنىڭ جامانبايعا 3 جاسار قىزىن بەرىپ، قىرىق جەتىنىڭ مالىن ساناپ الىپ وتىرعانىن ايت. بالەم، ءوزى دە تاسىپ ەدى، اياعىنا ءبىر قان ءتۇسسىن!

ءبىرسىپىراسى گازەتتى ايتىپ شۋلاسا، شەتتە وتىرعان ىبىراي    وزىنشە سوقالايدى:

_ انە، كوردىڭدەر مە، انا ورتاداعى كارىمنىڭ ۇيىنەن شىعىپ بارا جاتقان ەكى جاياۋ – ءبىزدىڭ سىلقىم مەن كوبەك. تاڭ اتسا، سول  اۋىلدان شىقپايدى…

_ ە، نەگە شىقسىن، بار قىمىزىن كارىم سولارعا بەرەدى. سەمىرتكەن يتتەي، قىمىزدى بەرىپ-بەرىپ، قيت ەتسە بىزگە قارسى سالادى. بيىل قاروزەككە داۋلاسىپ سوتقا تۇسكەنىمىزدە وسى ەكەۋى بايلارعا كۋا بولىپ شىعا كەلگەن جوق پا؟

_ ونى ايتاسىڭ-اۋ، كەشەگى  بولىستەگىسى قىزىق بولدى عوي. جاڭاباي وباسىنىڭ باۋىرىن كارىمدەرگە بەرۋ كەرەك دەپ قيعىلىقتى سالعانى-اق ءوتتى-اۋ…

_ ءوي، سوندايدا شوڭمۇرىننان وزدىراتىنىمىز جوق، سىلقىم ەرەگەسىپ بولماي ءجۇر ەدى، ءبىر كەزدە شوكەڭ اتتان تۇسە قالىپ، بىلەكتى سىبانىپ كەلە جاتىر: «قۇداي بولساڭ كەل، بايىڭمەن بىرگە تىعايىن كورگە!» دەپ. سىلقىمنىڭ كوزى  اتىزداي بولىپ ۇياسىنان شىعىپ كەتتى. كارىم جالما-جان بارىپ  اۋىلنايعا شاققان بولىپ ەدى، اۋىلناي كۇلىپ: «شوكەڭە ايتار ءسوز جوق، زامانى تۋدى، ۇرسا ۇرىپ تا الار…» دەدى.

_ اۋىلناي دا جارايتىن جىگىت بولدى. بيىل ءوزىن بىلگەندەي سايلاعان ەكەنبىز…

مانادان بەرى داڭ-دۇڭ اڭگىمەگە قوسىلماي ىسقاق جەكە وتىر ەدى. ىسقاق وتكەن-كەتكەندى ويىمەن شولىپ وتىر ەدى. ءبىراز تىڭداپ وتىرعاننان كەيىن كۇرسىندى:

_ شۇكىرلىك قىلىڭدار، بالالار… كارىم ەكى ءسوزىنىڭ بىرىندە «اتامنىڭ وباسى» دەپ كەۋدەسىن ۇرىپ بولىپ ەدى، اكەسى جاڭابايدان بەرى «قوس وبانى» «جاڭاباي وباسى»    اتاندىرىپ، ءبىر كەدەيدى اتتاتىپ باستىرمايتىن ەدى… ەندى، سابەتتىڭ ارقاسىندا جاڭابايدىڭ كەۋدەسىنە ءبىز مىندىك. كەك ءبىتتى. ەندىگى قالعان ءومىردى وسى جەرگە ەڭبەك سىڭىرۋگە سالۋ كەرەك!-دەدى.

_ توقتاي قال، ىسەكە تراكتور الۋعا اياق سالدى بىلەم،-دەپ جاستار جاعى كۇلدى.

_ السا قايتەدى، تراكتوردى جۇرگىزە الماس دەيسىڭ بە؟ وسى جەردە ون ءۇي كەدەي بارمىز. ون ءۇي ورتامىزدا الساق، بارلىق جۇمىسىمىزدى ءبىتىرىپ، جاعامىز جايلاۋدا بولىپ وتىرار ەدى. مىنا قالاداعى كۇرگەرەي، پەترالاردى كورمەيسىڭ بە، بىلتىر تراكتور الىپ ەدى، سودان بەرى دامىل تاپپاي  جۇرگىزىپ،  ۇشان-تەڭىز پايدا قىلىپ وتىر.

_ جاستار جاعى پالەن دەپ قارسى بولماعان سوڭ، ىسەكەڭ تاسىپ كەتتى-اۋ دەيمىن:

_ جاقسىلىق، گازەتىڭە جازشى، بىزگە تراكتور الۋعا بولا ما ەكەن؟ الامىز دەسەك، بەرە مە ەكەن؟

_ الامىز دەسەك، نەگە بەرمەسىن، ءبىراق وعان اقشا كەرەك قوي.

_ اقشا كەرەك بولسا، سول اقشانى بىزگە بەرە تۇراتىن ورىن بولماس پا ەكەن، سونى سۇرا.

_ ءاي، ءسويتۋ كەرەك، سۇرا، جاقسىلىق، اقشا بەرسە، بىرەۋىن  الايىق تا قويايىق!

_ سۇرا، سۇرا!

_ جاز گازەتىڭە!

ناسىباي وراپ جۇرگەن قاعازىنىڭ جارتىسىن جىرتىپ الىپ، ۇشى مۇجىلگەن كىشكەنە قارىنداشپەن جاقسىلىق باسقارماعا بىلاي دەپ حات جازدى:

«ارداقتى ‹اۋىل ءتىلى› باسقارما!

ون ءۇي كەدەيمىز. كارىمدەردەن جەرىمىزدى ءبولىپ الىپ، بىروڭكەيلەندىك. جەردىڭ ناعىز شۇرايىن الدىق. ەندى وسى جەرىمىزگە ەڭبەك ءسىڭىرۋ كەرەك. سوندىقتان ون ءۇي كەدەي سۇرايدى: تراكتوردى قايدان الامىز؟ تراكتور الۋعا كەرەكتى اقشانى بىزگە ۋاقىتشا بەرە تۇراتىن مەكەمە بار ما؟ وسىعان جاۋاپ بەرسەڭىزدەر ەكەن دەپ ون ءۇي كەدەي اتىنان: جاقسىلىق بەردىبايەۆ».

*     *     *
جاقسىلىقتىڭ اۋىلى جاڭالىققا بەت قويعان. جاقسىلىقتىڭ اۋىلى ەڭبەكتى سۇيەدى. ەڭبەك ارقىلى نە كەرەكتىڭ ءبارىن تابامىز دەپ وتىر. بىرىگىپ ءشوبىن، ەگىنىن شاۋىپ الدى. بىرىگىپ مەكتەپ سالىپ جاتىر. جاس بالالارى مەكتەپ ەسىگىنەن جىلتىڭداپ قاراپ، قاشان وقىعانشا قۇمارتىپ ءولىپ بارادى.

اۋىل – جان كىرگەن اۋىل. الداعى ومىرگە ءۇمىتتى كوزبەن قاراپ، كۇلىمسىرەپ وتىر. الدەقايدا كوز ۇشىندا باقىتتى ءومىر بار سەكىلدى. سوعان جەتەمىن دەپ جانتالاسىپ جاتقانىن كورەسىڭ!
شىعارمالاردى دايىنداعان –


قاجىبەك ايدارحان



رەداكتورى: ارداق كامالقان قىزى
 
تورابىمىزدان ماقالا كوشىرەتىن بولساڭىز ، توراپ اتىن بەرىپ قويۋدى ۇمىتپاڭىز، بولماسا زاڭدىق جاۋاپكەرلىگىن قۋزاستىرامىز.
مسالى: «تارباعاتاي اقپارات تورابىنان» الىندى.