ازاماتتىق ىستەر قابىلەتى شەكتى وقۋشىلار جونىنەن مەكتەپ قانداي جاۋاپكەرشىلىك ارقالايدى

     «دەلو مىسالى» بەلگىلى ءبىر ورتا مەكتەپتىڭ 1 - جىلدىق وقۋشىسى  ۋاڭ xx تۇستەن كەيىنگى ساباقتان سىرتقى قيمىل كەزىندە، الاڭدا ساباقتاستارىمەن بىرگە فۋتبول وينايدى، ول فۋتبولدى الا بەرگەندە، ابايسىزدا جىعىلىپ تۇسەدى، شۇيدەسى جەرگە تيگەنىمەن، الايدا ۇلىعاۋسار سىرتقى جاراقات بايقالمايدى. ەرتەڭىندە ول مەكتەپكە كەلىپ ساباققا قاتىناسقاندا، ساباقتاستارىنا باسى اينالعانى جونىندە دە پالەندەي ەشتەڭە دەمەيدى، تۇستەن كەيىن دەنە تاربيە ساباعىندا فۋتبول ويناعاندا، ول باسى اينالىپ تۇرعانىن ايتادى، كەشە فۋتبول ويناپ ءجۇرىپ جىعىلعانىن سول كەزدە عانا بىلگەن مۇعالىمى ونى دەرەۋ شيپاحاناعا اپارادى ءارى ونىڭ اتا - اناسىنا حابارلايدى، الايدا ۋاڭ xx ميىنا قان قۇيىلعاندىقتان، باقىتقا قارسى قازا بولادى.

　 　«ۇكىم ناتيجەسى» بۇل دەلو مەكتەپتىڭ جاۋاپكەرشىلىگى وقيعاسىنا جاتپايدى، ويتكەنى ۋاڭ xx ساباقتان سىرتقى قيمىل ۋاقىتىندا جىعىلىپ جارالانعان، ەرتەڭىندە وقىتۋشىنىڭ وقىتۋ قيمىلىندا دا پالەندەي قالىپسىز جاعداي بايقالماعان. بۇل دەلوداعى ۋاڭ xx  ازاماتتىق ىستەر قيمىل قابىلەتى شەكتى ادام، سوندىقتان مەكتەپ ءوزىنىڭ   اعاتتىق وتكىزبەگەنى جونىندە دالەل - سىپات كورسەتە المايدى.
　　«زاڭ تۇرعىسىنان ءتۇسىندىرۋ» شينجياڭ شۋاڭحى ادۆوكاتتار ورنىنىڭ ادۆوكاتى لي شيانشىڭ:

    -باستاۋىش، ورتا مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ باسىم كوپ ساندىسىنىڭ  ازاماتتىق ىستەر قابىلەتى شەكتى، ازاماتتىق ىستەر قابىلەتى شەكتى ادامدار، نەگىزىنەن، باستاۋىش مەكتەپتىڭ 5 - جىلدىعىنان ورتا مەكتەپتىڭ 2 - جىلدىعىنا دەيىنگى وقۋشىلاردى مەڭزەيدى، ولار باستاۋىش، ورتا مەكتەپ وقۋشىلارى جالپى سانىنىڭ 60 پايىزىن ۇستايدى. ەلىمىز زاڭىندا ازاماتتىق ىستەر قابىلەتى شەكتى باستاۋىش، ورتا مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ حاۋىپسىزدىگىن قورعاۋ جاۋاپكەرشىلىگى جونىندە ايقىن بەلگىلەمە جاسالعان.

　　«ازاماتتىق زاڭىنىڭ جالپى ەرەجەلەرىنىڭ» 12 - تارماعىندا: « 10 جاستان اسقان بالالار ازاماتتىق ىستەر قابىلەتى شەكتى ادام ەسەپتەلەدى، ولار ءوزىنىڭ جاسىنا، اقىل - ەسىنە لايىق ازاماتتىق ىستەر قيمىلىن جۇرگىزسە بولادى؛ باسقا ازاماتتىق ىستەر قيمىلىن ونىڭ  اتىنان زاڭدىق جوقتاۋشىسى جۇرگىزەدى نەمەسە ول جونىندە زاڭدىق جوقتاۋشىسىنىڭ ماقۇلداۋىن الادى. 10 جاسقا تولماعان بالالار ازاماتتىق ىستەر ارەكەتىنە قابىلەتسىز ادام ەسەپتەلەدى، ازاماتتىق ىستەر قيمىلىن ونىڭ اتىنان زاڭدىق جوقتاۋشىسى جۇرگىزەدى» دەپ بەلگىلەنگەن. ازاماتتىق ىستەر قابىلەتى شەكتى ادامدار بەلگىلى قيمىل قابىلەتىنە يە بولعاندىقتان، ولاردىڭ جاس شاماسىنا، اقىل-ەسىنە لايىق كەلەتىن ازاماتتىق ىستەر قيمىلىن     ورىستەتۋگە بولادى، سوندىقتان ۋاڭ xx بەلگىلى زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىك ارقالايدى.

　 　ەندەشە، باستاۋىش، ورتا مەكتەپتەر ازاماتتىق ىستەر قابىلەتى شەكتى وقۋشىلاردىڭ حاۋىپسىزدىگىن قورعاۋ جونىنەن قانداي جاۋاپكەرشىلىك ارقالايدى؟ «ۇقىققا سۇعاناقتىق جاساۋ جاۋاپكەرشىلىگى زاڭىنىڭ» 39 - تارماعىندا: «مەكتەپتىڭ نەمەسە باسقا دا وقۋ - اعارتۋ قۇرىلىمدارىنىڭ ۇيرەنۋ، تۇرمىس مەزگىلىندە ازاماتتىق ىستەر قيمىل قابىلەتى شەكتى ادامنىڭ اماندىعى زيانعا ۇشىراعاندا، مەكتەپ نەمەسە باسقا دا وقۋ - اعارتۋ قۇرىلىمى ءتالىم-تاربيە، باسقارۋ قىزمەتى مىندەتىن وتەمەسە، جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋى كەرەك» دەپ بەلگىلەنگەن.

　　مۇنداي دەلولاردى قالاي ءبىر جاقتى ەتۋ كەرەك؟ «ازاماتتىق ىستەر   ارىز-شاعىم زاڭىنىڭ» 64 - تارماعىنىڭ 1 - تارماقشاسىنداعى «داۋلى   ادامدار ءوزى العا قويعان قۋاتتاماسىنا دالەل كورسەتۋگە جاۋاپتى» دەگەن بەلگىلەمەگە نەگىزدەلگەندە، مەكتەپتەگى ۇيرەنۋ، تۇرمىس كەزىندە،   ازاماتتىق ىستەر قابىلەتى شەكتى وقۋشىلاردىڭ باس اماندىعى زيانعا ۇشىراعاندا، سول وقۋشىنىڭ ءوزى جانە قامقورشىسى دالەل-سىپات كورسەتۋ بورىشىن ارقالايتىن نەگىزگى تۇلعا بولادى، مەكتەپتىڭ ءوزىنىڭ تاربيەلەۋ، باسقارۋ بورىشىن وتەگەنى جونىندە دالەل-سىپات كورسەتۋى قاجەتسىز. ەگەر وقۋشى نەمەسە ونىڭ قامقورشىسى مەكتەپتىڭ تاربيەلەۋ، باسقارۋ بورىشىن وتەمەگەنى جونىندە دالەل-سىپات كورسەتە الماسا، وندا مەكتەپ تولەم تولەۋ جاۋاپكەرشىلىگىن ارقالامايدى.


«شينجياڭ گازەتى سايتىنان»



رەداكتورى: ارداق كامالقان قىزى
 
تورابىمىزدان ماقالا كوشىرەتىن بولساڭىز ، توراپ اتىن بەرىپ قويۋدى ۇمىتپاڭىز، بولماسا زاڭدىق جاۋاپكەرلىگىن قۋزاستىرامىز.
مسالى: «تارباعاتاي اقپارات تورابىنان» الىندى.