ەرلان شاڭقايەۆ
ەلىمىزدە 2000 نان اسا گازەت -جۋرنال شىعادى. قازاق تىلىندە اشىق تاراتىلاتىنى مەن ىشكى باسىلىمى بوپ مولشەرمەن 60 تا 70 تەي گازەت جۋرنال بار. گازەت–جۋرنالدار نەگىزىنەن پارتيا مەن مەملەكەتتىڭ باعىت-ساياسات،زاڭ – ءتۇزىم بەلگىلەمەلەرىن،مادەنيەت-كوركەمونەرىن، تاريح-ەتنوگرافياسىن عىلىم-سالالارىنىڭ جەتىستىكتەرىن قوعامنىڭ دامۋ بەت-بەينەسىن،حالىقارا جانە ەل ءىشى جاعدايىن ۇلتتاردىڭ سالت–ساناسىن، پارتيانىڭ ءۇنىن،حالىق بۇقاراسىنىڭ مۇڭىن جەتكىزەتىن قۇرالى ەكەنى بارشامىزعا ايان.
گازەت-جۋرنال ءار كۇنى سىزگە ءار الۋان تۇرعىدان سىر شەرتەدى، ءبىلىم بەرىپ، رۋحاني ازىق سيلايدى. كوزىڭىزدى اشىپ كوكىرەگىڭىزدى وياتىپ،ساناڭىزعا ساۋلە قۇيادى، ءار بەتىنىڭ ءارلى دە ءنارلى ورنەكتى دە تولعاقتى ويلارى رۋحانيات دۇنيەڭىزگە ۇيالاپ، جان سارايىڭىزدىڭ التىن ۋىعىنا اينالادى، ءتىلىڭىزدى ۇشتاپ، ءدىلىڭىزدى شىمدايدى، ءسىزدى سىرلى الەم دۇنيەسىنىڭ سىرىن ىزدەپ، جاسىل شاردىڭ جاڭالىعىن اشىپ،زىمىران عالامنىڭ كوشىنە ىلەسىپ،كوزىڭىز جەتپەگەن قۇندىلىقتاردى سەزىنىپ،تالقى اقىلىڭىزعا سالىپ،بايلىق بازارىنان ءدام تاتۋىڭىزعا،تاڭعاجايىپ تاپقىرلىق جاراتۋىڭىزعا سەپتىگىن تيگىزەدى، جانىڭىزعا جاناشىر سەرىك، ويىڭىزعا ءورىس اشاتىن تاپتىرماس وقۋلىق ەكەنىن ايتپاساقتا سانالى وقىرمان ابدەن بىلەرى حاق.
ەلىمىزدە قازاق تىلىندە شىعاتىن گازەت-جۋرنال ساناۋلى بولعانىمەن پارتيامىز بارىنشا قولداپ كەلەدى، وسى ساناۋلى گازەت-جۋرنالىمىزدى قولداي الماساق،وزگە ۇلتتىڭ الدىندا ۇياتقا قالعاننان باسقا نە كەرەك بىزگە؟! «باعاسى ارزان،ءسوزى مارجان…» وسى باسىلىمدارىمىزدى باسقالار كەلىپ قولداپ بەرە مە؟ «ۇرپاق تاربيەلەۋ ءۇشىن الدىمەن ءوزىڭدى تاربيەلە» دەيدى ۇلىلار،رۋحاني دۇنيەمىز جۇتاڭداپ،قولدا باققان ازىن-اۋلاق مالىمىزعا مارسيىپ، ايلىق ەڭبەكاقىمىزعا ماساتتانعانىمىزدىڭ ەرتەڭگى ۇرپاققا بەرەرى قانشالىق ؟! قانىمىزداعى قاسيەتتى، تىلىمىزدەگى تۇنىقتىقتى،بابالاردان تاراعان ۇلاعاتتى ءوز قولىمىزبەن وشىرەمىز بە؟گازەت-جۋرنال كورمەۋ،كىتاپ وقىماۋ ىزدەنە وقىپ ونى تۇرمىس امالياتىمەن، ءومىر ءسۇرۋدىڭ داعدىسىمەن سايكەستىرە بىلمەۋ ۇلتىمىزداعى جالقاۋلىق، مەنمەندىك، كور سوقىرلىك يدەيانىڭ كەلۋ قاينارى ەكەنىن ۋاقىت الدەقاشان ەسكەرتكەن جوق پا؟ وقىپ ۇيرەنسەڭ وزگەدەن وزىق بولارىڭ ايتپاساقتا تۇسىنىكتى قاراپايىم ساۋاتقا اينالعالى قاشان…
ەۆرەيلەردى ايتار بولساق بالاسىنا كىتاپ وقۋدى ۇيرەتۋدى ادام بولۋدىڭ ەڭ العاشقى باسپالداعى دەپ قارايدى ەكەن. سوندىقتان دۇنيەنى تاڭعالدىرعان تالانتتىلار مەن ەكونوميكاسى مىعىم ەل قۇرۋعا ۇلەسى شەكسىز عالىمدار سولاردىڭ اراسىنان كوپ شىققان، ولار الدىمەن رۋحاني دۇنيەسىن بايىتۋدى بالادان باستاعان، ۇرپاقتارىن كىتاپ ىشىنەن بايلىق ىزدەۋگە ىنتالاندىرىپ،ولاردىڭ ىزدەنگىش،قاجىرلى رۋحىن شىڭاعان. جەر الەمنىڭ قۇندى جازبالارىن ىزدەپ تاۋىپ سودان سۋسىنداپ،ساپا-ءبىتىمىن وسىرگەن.
ال ءبىز بولساق شى، اينالاسى ساناۋلى گازەت–جۋرنالعا جازىلۋدى «ۇلكەن» شىعىن كورىپ ءجۇرمىز. ءبىزدىڭ اۋىلدا اعارتۋ سالاسىندا تەر توگىپ، نەشە مىڭداعان ۇرپاق تاربيەلەگەن مارقۇم ءالباتىر ءابىلاحان ۇلى اعامىزدىڭ ۇلتتىق باسىلىمعا دەگەن جاناشىرلىعى ەرەكشە كىسى ەدى، تەك وزىنە ءبىر نۇسقا عانا جازىلماستان ارتىق ون نەشە ءتىپتى جيىرما نەشە نۇسقا گازەت –جۋرنالعا جازىلىپ، ونى ۋاعىندا اۋىلداعى مەكتەپ وقۋشىلارىنا، جەتكىنشەك وقىرماندارعا جەتكىزىپ بەرەتىن-دى. ول كىسىنىڭ جىل سايىنعى ۇلتتىق باسىلىمدارعا قالماي جازىلىپ تۇراتىنى تەك باسپا ورىندارى عانا ەمەس،باسقالارىمىزعادا وي سالادى.
بۇگىنگى كۇندەرى كوپتەگەن زيالى اعالارىمىز جىل سايىن ۇلتتىق گازەت – جۋرنالعا قالدىرماي جازىلىپ، كۇن سايىن وقىپ سۋسىنداپ وتىراتىنىن ابدەن بىلەمىن، بۇل اعالارىمىزدىڭ وسىنداي قازاق تىلىندەگى باسىلىمدى ۇگىتتەپ جۇرگەنى اۋىزعا الىنىپ، ماقتانۋعا تاتىرلىق ءىس.
ء يا ، ايتار بولساق وسى ساناۋلى گازەت-جۋرنالدارىمىزدىڭ كەيبىرەۋىنىڭ تارالىمى جاعىنان «سىڭىرىنە ءىلىنىپ» تۇرعانى ورەلى وقىرماندى، باسىلىم جاناشىرلارىن اتتەگەن –اي دەگىزىپ تۇرعانى ءبىر شارۋا،بۇل بولسا باستابىندا اشىنىپ ايتىپ وتكەندەي وقىرمانداردىڭ قولداۋ مەن قۇرمەتتەۋى كەمشىل، وعان قوسا ءىشىنارا گازەت-جۋرنال تاراتۋ ورنىنداعى جاۋاپكەرسىزدىك ماسەلەسى «ارىق اتقا قامشى اۋىر» حالىن كەلتىرىپ وتىر،وسى ارادا سىزدەرگە ءبىرقانشا سانالى وقىرماننىڭ لەبىزدەرىن جەتكىزە كەتۋدى ءجون كوردىم، بيڭتۋان 77-تۋاندەگى اعامىز شەرالى ايتۋعان ۇلى: «بىزدە بايلار بارشىلىق،قورالى قوي، تابىن-تابىن مالدار بار، ولاردىڭ وتباسىنا بارساڭىز ءۇي ءىشى جايناپ تۇرادى،ءبىراق سونشاما ۇي جيھازدارىن جارقىراتقانمەن كىتاپ سورەسى جوق، گازەت-جۋرنال كورمەيتىندىگىنە قاراپ قاراداي قارنىڭىز اشادى » دەيدى، راس-اۋ، بايلىعىنا مارسيعان قانشاما بايلارىمىز رۋحاني دۇنيەنىڭ قادىرىن قاشان بىلەر ەكەن -دەشى ؟! تەكەس اۋدانىنان انىق اعامىز: «ءوزىم ءبىر تالاي جۋرنالعا جازىلعان ەدىم، قولعا ءتۇزۋ جەتپەيدى،سۇراساڭ كەلگەنى وسى دەيدى، پوچتا مەكەمەسنىڭ قىزمەت وتەۋ جاۋاپكەرشىلىگى كەمشىل، ناشار» دەيدى. قازىر قايسى اۋداننىڭ پوچتا ورنىنا بارساڭ گازەت-جۋرنال تاراتۋ جاعىندا ازدى-كوپتى ماسەلە بار، قولىنا ىلىنگەنىن سىزگە ءبولىپ بەرەدى، گازەت-جۋرنالىڭنىڭ تولىق كەلمەگەنىن ايتساڭ كەلگەنى وسى دەيدى،ءتىپتى اشۋلاناتىن جايتتەردە كورىلەدى. تاعى ءبىر وقىرمان : «شينجياڭ كولەمىندەگى بارلىق گازەت-جۋرنالعا جازىلا الماسامدا ءبىر قانشاسىنا جازىلعانمىن،ءبىراق ۋاعىندا الا الماي جاتىرمىن. اۋىلعا بارساق مادەنيەت ۇيىندە گازەت-جۋرنالءۇيىلىپ جاتادى،زيالى دەپ جۇرگەندەر گازەت-جۋرنال وقىماعاندا ەگىنشى-مالشىلارعا وكپەلەۋدىڭ قاجەتى شامالى،ماسەلە ۇستىنەن قارايتىن تاراۋلاردىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن قۋزاستىرۋ كەرەك، سوسىن ۇلتتىق اۋىلدارعا كاسىپ كۇتكەن، يگىلىك جاراتقان جاستارعا گازەت -جۋرنالعا جازىلۋ، وقۋ جاعىنان قوسىمشالاي مىندەت جۇكتەسە بولار ەدى» دەگەن شىنايى لەبىزدەرىن ءبىلدىردى. سانالى وقىرماندار اسىپ-تاسىپ تۇرعان بايلىعى بولماسادا،گازەت-جۋرنالداردىڭ قولداۋشىسى رەتىندە ءوز شاماسىنىڭ جەتىسىنە قاراي جىل سايىن ءبىرتالاي گازەت-جۋرنالعا جازىلاتىندىعىندا ءوز كوزىمىزبەن كوردىك. دەسەدە قولعا كەشىگىپ تيۋ، كەم بولۋ ءجايتى ولاردىڭ دا باسىندا بار ەكەن. قاراپ وتىرساڭىز وسى گازەت – جۋرنالعا جازىلۋ،وقۋ جاعىندا كوپتەگەن ماسەلە بار. دەسەدە گازەت-جۋرنالعا دەگەن قۇرمەت، جاناشىرلىق جانە تاراتۋ ىسىنە كوپ بولىپ باسا ءمان بەرۋدە وتە ماڭىزدى.
رەداكتورى:جازيرا قاجىكەن قىزى
تورابىمىزدان ماقالا كوشىرەتىن بولساڭىز ، توراپ اتىن بەرىپ قويۋدى ۇمىتپاڭىز، بولماسا زاڭدىق جاۋاپكەرلىگىن قۋزاستىرامىز.
مسالى: «تارباعاتاي اقپارات تورابىنان» الىندى.